Συμφόρηση στις ελληνικές φυλακές

Του Ιωαννη Μ. Βαρβιτσιωτη*

Πρόσφατο δημοσίευμα («Καθημερινή» 27-28/1012) αναφέρει ότι 700 περίπου υπόδικοι ή καταδικασμένοι σε ποινές φυλάκισης εκτίουν την ποινή τους στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων. Και τούτο λόγω αδυναμίας των σωφρονιστικών καταστημάτων να «φιλοξενήσουν» επιπλέον άτομα. Το γεγονός αυτό από μόνο του είναι απαράδεκτο. Αν προστεθεί ακόμη ότι στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων οι συνθήκες κρατήσεως είναι εξίσου αν όχι χειρότερες από εκείνες των φυλακών εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι η διαιώνιση της κατάστασης αυτής μπορεί να αποτελέσει αφορμή για νέα καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Οταν τον Φεβρουάριο του 2012 εφαρμόστηκε ο νόμος για την αποσυμφόρηση των φυλακών είχα τότε επισημάνει ότι το πρόβλημα δεν πρόκειται να λυθεί και το μόνο το οποίο θα επιτύχει η νομοθετική εκείνη ρύθμιση είναι η απαξίωση της Δικαιοσύνης, λόγω της μείωσης των ποινών που προέβλεπε. Το φαινόμενο του «συνωστισμού» των εγκλείστων στις φυλακές δεν παρατηρείται μόνο στη χώρα μας. Εκθεση του ΟΟΣΑ διαπιστώνει έναν αυξημένο συνωστισμό των εγκλείστων στις φυλακές των χωρών - μελών της Ε.Ε. διότι η εγκληματικότητα σ’ όλα τα ευρωπαϊκά κράτη παρουσιάζει αύξηση που οφείλεται και στην αλματώδη διόγκωση της παράνομης μετανάστευσης. Η λύση δεν βρίσκεται στην ανέγερση νέων σωφρονιστικών καταστημάτων, αλλά στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την εφαρμογή των λεγόμενων «εναλλακτικών ποινών», τιμωρία δηλαδή των δραστών εκτός της φυλακής. Γι’ αυτό άλλωστε ο τρόπος αυτός της τιμωρίας βρίσκει ολοένα και περισσότερη απήχηση. Το άρθρο 82 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα, το οποίο ισχύει από το 1991, προβλέπει ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, ποινές που δεν υπερβαίνουν τα πέντε χρόνια μπορεί να μετατραπούν σε παροχή κοινωφελούς εργασίας. Η κοινωφελής εργασία παρέχεται χωρίς αμοιβή σε υπηρεσίες του κράτους, στους οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και ακόμη σε νομικά πρόσωπα του δημόσιου τομέα κ.λπ. Μπορεί ακόμη η εργασία να παρέχεται και προς τον ίδιο τον παθόντα, αν υπάρχει η σύμφωνη γνώμη του. Τη ρύθμιση αυτή, η οποία κινείται προς την ορθή κατεύθυνση, τα δικαστήρια, μόλις τώρα άρχισαν διστακτικά να εφαρμόζουν ύστερα από είκοσι και πλέον χρόνια από τη νομοθέτησή της και αφού είχε υποστεί στο μεταξύ σε αλλεπάλληλες τροποποιήσεις. Αλλο μέτρο αναφέρεται στους υπηκόους των κρατών-μελών της Ε.Ε., οι οποίοι έχουν καταδικασθεί και έχουν φυλακισθεί σε φυλακές του κράτους που διεπράχθη το αδίκημα. Αυτούς μπορεί το κράτος στο οποίο κρατούνται να τους μεταφέρει, για να εκτίσουν τη ποινή τους, στο κράτος της ιθαγενείας τους. Σημειωτέον ότι για τη μεταφορά δεν απαιτείται η συγκατάθεση του καταδίκου. Στις ελληνικές φυλακές υπάρχουν κρατούμενοι που μπορούν να ενταχθούν στη διαδικασία αυτή. Βεβαίως δεν ισχυρίζομαι ότι με την εφαρμογή των δύο αυτών μέτρων θα λυθεί το πρόβλημα της υπερσυμφόρησης των φυλακών. Παρά ταύτα θεωρώ αναγκαία την εφαρμογή τους για να εθισθούν οι δικαστές στην εφαρμογή τους.

Το μέτρο όμως, το οποίο θα συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση των εγκλείστων και στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στις φυλακές είναι το λεγόμενο «βραχιόλι». Αφορά άτομα τα οποία μετά την απολογία τους κρίνονται, με κοινή απόφαση ανακριτή και εισαγγελέα, ότι πρέπει να «κρατηθούν προσωρινά» (προφυλάκιση). Αντί λοιπόν τα άτομα αυτά να οδηγηθούν στις φυλακές τίθενται με απόφασή πάλι της δικαστικής αρχής σε κατ’ οίκον περιορισμό ενώ συγχρόνως τοποθετείται στο χέρι τους «βραχιόλι» το οποίο συνδέεται ηλεκτρονικά με το Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής. Το «βραχιόλι» ειδοποιεί αμέσως για όλες τις κινήσεις του «προφυλακισμένου». Κατ’ αυτόν τον τρόπο τυχόν έξοδός του από το σπίτι θα γίνει αμέσως αντιληπτή από το Αστυνομικό Τμήμα, το οποίο θα λάβει και τα ανάλογα μέτρα. Το «βραχιόλι» εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία στις ΗΠΑ. Τα τελευταία δε χρόνια άρχισε δειλά να εφαρμόζεται και σε ευρωπαϊκές χώρες. Εκτιμώ ότι η χώρα μας πρέπει να προχωρήσει ταχύτατα στην αποδοχή του «βραχιολιού». Με αυτόν τον τρόπο αφ’ ενός μεν το κράτος απαλλάσσεται από τα έξοδα συντήρησης στη φυλακή, αλλά και ο υπόδικος δεν θα υποστεί κοινωνικό στιγματισμό τον οποίο θα υφίστατο αν εκρατείτο στη φυλακή. Αν δε ληφθεί υπ’ όψιν ότι περισσότεροι από δύο χιλιάδες από τους έγκλειστους στις φυλακές είναι προσωρινά κρατούμενοι εύκολα γίνεται αντιληπτή η σημασία του μέτρου. Για να κριθεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων στη μείωση του αριθμού των εγκλείστων στις φυλακές απαιτείται χρόνος. Διότι για να αποδώσουν πρέπει ο δικαστής να απαλλαγεί από την έμφυτη δυσπιστία την οποία διατηρεί για κάθε νεωτερισμό.

*Ο κ. Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης έχει διατελέσει υπουργός Δικαιοσύνης.

Πηγή: http://news.kathimerini.gr