Γεντί Κουλέ, στα άδυτα των θρυλικών φυλακών

Πηγή: http://www.cyberotsarka.gr

Επιμέλεια/Κείμενο: Τούλιας Γρηγόρης

Συνεργάστηκαν: karanas, kianokranos, alex

Μπήκαμε στα άδυτα των θρυλικών φυλακών... H πρώτη εξόρμηση της ομάδας της Cyberότσαρκας Θεσσαλονίκης αποτελεί γεγονός!

Αυτή έλαβε χώρα στην Άνω Πόλη της συμπρωτεύουσας, στην ακρόπολη των αρχαίων τειχών της πόλης γνωστή και ως Επταπύργιο. To Επταπύργιο (ή στα τούρκικα Γεντί Κουλέ = εφτά πύργοι) αποτελεί μια από τις γωνίες των αρχαίων τειχών της Θεσσαλονίκης (η κάτω δεξιά γωνία είναι ο Λευκός Πύργος).

Το Γεντί Κουλέ μπορεί σαν όνομα να θυμίζει σε όλους κάτι αλλά πόσοι ξέρουν περί τίνος πρόκειται; Ειδικά για αυτούς οι οποίοι δεν είναι ντόπιοι Θεσσαλονικείς το Γεντί Κουλέ αποτελεί κάτι το άγνωστο. Το Γεντί Κουλέ είναι πράγματι ένα από τα μυστικά του τόπου. Εμείς ένα απόγευμα του Δεκέμβρη επισκεφθήκαμε τις θρυλικές φυλακές, κάναμε την περιήγηση που αρμόζει σε έναν εξερευνητή της cyberότσαρκας, και σας παρουσιάζουμε το εκτενές άρθρο (πιθανώς θα ακολουθήσει και άλλο άρθρο λόγω νέας εξόρμησης).

Η εξωτερική όψη του κτίσματος μας προιδέασε για το περί τίνος πρόκειται και μας έβαλε στο κλίμα:

Το Επταπύργιο, λοιπόν, (στα τούρκικα Γεντί=εφτά, κουλέ=πύργος) είναι κτισμένο κατά την περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Το Επταπύργιο δεν ήταν ανέκαθεν φυλακή, ως φυλακή εκείνα τα χρόνια λειτουργούσε ο Λευκός Πύργος, το νοτιοανατολικό τότε άκρο της πόλης. Το 1890 οι Τούρκοι έχτισαν επάνω στην ακρόπολη (στα αρχαία κτίσματα) ως επιπρόσθετα κτίσματα τις φυλακές. Από τότε λοιπόν η τοποθεσία άρχισε να καλείται με την τούρκική της ονομασία, γι'αυτό και το Επταπύργιο έχει μείνει ως κάστρο ενώ το Γεντί Κουλέ ως φυλακή παρόλο που πρόκειται για τις ίδιες λέξεις.

Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσε να θεωρηθεί "έγκλημα" η καταστροφή των αρχαίων τειχών αλλά εκείνες τις εποχές εκτός από το ότι δεν μπορούσαν να εκτιμήσουν την αξία κάποιων μνημείων, μπροστά σε άλλα πραγματικά εγκλήματα που συνέβαιναν, αυτό αποτελούσε ενά απλό πταίσμα. Και μπορεί οι οθωμανοί να έχτισαν τις φυλακές πριν από 120 περίπου χρόνια αλλά ουσιαστικά οι έλληνες ήταν αυτοί που τις χρησιμοποίησαν μέχρι και το 1989 (σχετικά πρόσφατα δηλαδή).

Από το ότι οι φυλακές του Γεντί Κουλέ ήταν χτισμένες επάνω στο βυζαντινό φρούριο μπορούμε να υποθέσουμε πως ο δείκτης ασφαλείας ήταν πολύ υψηλός. Γι'αυτό πιθανώς και οι φυλακές αυτές χρησιμοποιήθηκαν μέχρι πρόσφατα διατηρώντας μάλιστα

ανδρική,

γυναικεία,

αλλά και στρατιωτική πτέρυγα.

Η θέα ολόκληρης σχεδόν της Θεσσαλονίκης από το Γεντί Κουλέ (αν δείτε που βρίσκεται από τον παραπάνω χάρτη θα καταλάβετε) ανταμοίβει τον επισκέπτη. Μπαίνοντας στις φυλακές αντικρίζουμε κάποια διοικητικά κτίρια (κάποια λειτουργούν ακόμη ως γραφεία) και συνεχίζοντας στο επόμενο επίπεδο συναντάμε το επισκεπτήριο...

Κατέρρευσε πλέον η οροφή του επισκεπτηρίου αλλά η μορφή του παραμένει η ίδια. Ο επισκέπτης στεκόταν από την μεριά που είναι η κάμερα και ο φυλακισμένος πίσω από τα σίδερα. Πηγαίνοντας βαθύτερα στις φυλακές περνάμε τον μεγάλο διάδρομο και συναντάμε το παρατηρητήριο των φυλακών.

Σε ένα σκηνικό που σε ταξιδεύει στο χρόνο και σου "πλακώνει" την ψυχή. Χρόνια κατά τα οποία αυτοί που φυλακίζοταν άδικα ήταν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Κάθε όροφος της φυλακής και ένας θάλαμος κρατουμένων παρόμοιος με αυτούς των στρατοπέδων συγκέντρωσης, κελιά δεν υπήρχαν. Τα μόνα κελιά της φυλακής ήταν αυτά της απομόνωσης.

Πολλά καψώνια και ίσως, παλιότερα, βασανιστήρια από τους δεσμοφύλακες στους κρατουμένους.

Το άγρυπνο βλέμμα του φρουρού, πίσω από την ενισχυμένη πόρτα παρακολουθεί τις κινήσεις των κρατουμένων κατά τον προαυλισμό τους.

Tο Γεντί Κουλέ δεν είναι τυχαία πολυτραγουδισμένο. Είναι μία ιδιαίτερη φυλακή η οποία σου γεννά διάφορα συναισθήματα και γι'αυτό πιστεύω πως ο "Γεντικουλές" θα έχει χαραχτεί βαθειά στις μνήμες όσων πέρασαν από εκεί είτε ως κρατούμενοι είτε ως επισκέπτες. Ενθουσιασμένοι από το εσωτερικό αυτών των τόσο ιδιαίτερων αλλά και ατμοσφαρικών φυλακών και έχοντας στο μυαλό μας να συλλέξουμε περισσότερο υλικό δεσμευθήκαμε να ξαναανέβουμε στο Γεντί Κουλέ και να καταγράψουμε περισσότερα. Άλλωστε δεν μπορούμε να αφήσουμε ανεξερεύνητο τον μύθο για το μικρό κοριτσάκι που, όπως λένε, εμφανίζεται τις νύχτες στα κάστρα και στοιχειώνει το Επταπύργιο....

Στέκεται αγέρωχο στο υψηλότερο σημείο της πόλης, με τους εφτά του πύργους κυκλικά διατεταγμένους, κάτι σαν μία θρυλική κορόνα στην κορυφή της νύφης του Θερμαϊκού. Η ομάδα της cyberότσαρκας που ενίοτε δραστηριοποιείται στην συμπρωτεύουσα δεν έμεινε ασυγκίνητη για ακόμα μία φορά από το κάλεσμα για το μυστήριο και το άγνωστο. Το κάλεσμα για το Γεντί Κουλέ...

Ανηφορίζοντας στην Θεσσαλονίκη με αφετηρία το ιστορικό κέντρο, τα διάφορα πέτρινα σοκάκια, τα καφενεδάκια, τα μεζεδοπωλεία, ως μία άτυπη αλλά εν τέλει αποτελεσματική χρονομηχανή, μας ταξιδεύουν σε άλλες εποχές με την γραφικότητά τους να συμπληρώνεται από τα επιβλητικά κάστρα της πόλης. Κάπου εδώ βρίσκεται και η Ακρόπολη της Θεσσαλονίκης, ένα αξιοθαύμαστο οχυρωματικό έργο το οποίο διαμορφώθηκε κατά κύριο λόγο στα χρόνια του Βυζαντίου. Η Ακρόπολη αποτελεί ουσιαστικά το άκρο της περιτειχισμένης έκτασης της πόλης. Απομονωμένο με επιπλέον οχύρωση, μιας που δεν χρησίμευε μόνο στην άμυνα αλλά αποτελούσε και κάτι σαν καταφύγιο σε περίπτωση εισβολής. Αιχμή του δόρατος της Ακροπόλεως το Επταπύργιο. Και αυτό με την σειρά του απομονωμένο από την Ακρόπολη και ακόμη πιο προσεγμένο στον τομέα της ασφάλειας, το γνωστό σήμερα ως Γεντί Κουλέ, αποτελούσε το βόρειο άκρο της πόλης και ένα πολύ δύσκολα προσπελάσιμο, τελευταίο καταφύγιο σε περίπτωση που όλη η πόλη ερχόταν υπό τον έλεγχο των κατακτητών. Αν και μικρό, το Γεντί Κουλέ, από την αρχή κατασκευάστηκε για να αποτελέσει το πιο απόρθητο φρούριο της Θεσσαλονίκης!

Δεν είναι δύσκολο λοιπόν να κατανοήσουμε για ποιον λόγο οι φυλακές που λειτούργησαν μεταγενέστερα στο κτιριακό αυτό συγκρότημα έμειναν στην ιστορία σαν ένας θρύλος και τραγουδήθηκαν όσο καμία άλλη φυλακή στην Ελλάδα.

Ο χώρος για να φτάσει να διαμορφωθεί όπως είναι σήμερα πέρασε από πολλές φάσεις μέσα στους αιώνες, με την τελευταία (προσθήκη θαλάμων) να είναι αυτή που το κατέστησε μία φυλακή υψίστης ασφαλείας. Συμπερασματικά αλλά και οπτικά καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως τα κομμάτια που το δομούν διαφέρουν χρονολογικά. Τα κάστρα, οι πύργοι, οι θάλαμοι, η μικρή εκκλησία στο εσωτερικό του. Διακρίνουμε σε κάποια σημεία διάφορα υλικά που αφαιρέθηκαν από αλλού για να εξυπηρετήσουν την τοιχοποιία. Χαρακτηριστικά είναι κάποια μάρμαρα, κομμάτια από κολόνες, ανάγλυφα και επιγραφές μίας βασιλικής εκκλησίας που βρισκόταν λίγα μέτρα πιο κάτω, στα όρια και αυτή της Ακροπόλεως.

Το εσωτερικό των φυλακών, αν και μικρό, είναι αρκετά πολύπλοκο. Η είσοδος για την στρατιωτική πτέρυγα είναι ξεχωριστή από αυτήν που οδηγεί στο υπόλοιπο συγκρότημα. Με το πέρασμα από το κατώφλι της κεντρικής εισόδου συναντάμε κάποια γραφεία καθώς και το ιατρείο της φυλακής ενώ από τα δεξιά μας, στο βάθος, βρίσκονται οι θάλαμοι της απομόνωσης. Μπροστά από την βαριά σιδερένια πόρτα ανοίγεται ο διάδρομος και από τα δεξιά του, τα στενάχωρα κελιά των εκάστοτε απομονωμένων κρατουμένων. Η φρίκη φαίνεται να έχει ποτίσει τους τσιμεντένιους αυτούς τοίχους, τους σιωπηλούς μάρτυρες δυσάρεστων καταστάσεων του παρελθόντος.

Η απομόνωση αποτελεί ουσιαστικά και το μοναδικό σημείο όπου συναντούμε κελιά. Οι κρατούμενοι βρισκόταν στοιβαγμένοι σε θαλάμους οι οποίοι σήμερα δεν αποτελούν κομμάτι του επισκέψιμου χώρου. Με την είσοδο στην καρδιά του Επταπυργίου βρισκόμαστε στο έξυπνα διαμορφωμένο και καλά ασφαλισμένο επισκεπτήριο που επιτρέπει την άμεση επαφή του κρατουμένου με τον επισκέπτη πίσω από τις υπερενισχυμένες, διπλές σιδερένιες περιφράξεις.

Από εδώ συνεχίζουμε στον κυρίως διάδρομο, η ατμοσφαιρικότητα του οποίου είναι χαρακτηριστική του όλου κλίματος που αποκομίσαμε κατά την περιήγησή μας. Πριν καταλήξουμε στην εκκλησία των φυλακών ανεβαίνουμε τα σκαλιά για το παρατηρητήριο των αύλειων χώρων. Εδώ, τόσο ο χώρος της σκοπιάς όσο και οι δύο υπερυψωμένοι διάδρομοι, έδιναν την δυνατότητα στο φύλακα να παρακολουθεί με ασφάλεια τις κινήσεις των κρατουμένων κατά τον προαυλισμό τους.

Συνεχίσαμε προς την εκκλησία των φυλακών, κτισμένη μετά τα μέσα του περασμένου αιώνα. Ανεβαίνουμε στα παλιά τείχη για να φτάσουμε στο "Θάλαμο Διδασκαλίας" των φυλακών που αποτελεί, στην παρούσα φάση τουλάχιστον, το τελευταίο επισκέψιμο σημείο της περιήγησης του επισκέπτη. Κάποτε εδώ οι κρατούμενοι εκπαιδεύονταν, κυρίως στην εκμάθηση κάποιων τεχνών, ενώ σήμερα η αίθουσα φιλοξενεί κατά καιρούς εκθέσεις όπως αυτήν που έτυχε να λαμβάνει χώρα την ημέρα που βρεθήκαμε εκεί.

Με την έξοδο από τις φυλακές του Γεντί Κουλέ, οι πολυκατοικίες της Άνω Πόλης, σου υπενθυμίζουν πως βρίσκεσαι στο 2010... Όπως όταν ξυπνάς απότομα από τον εφιάλτη και προσπαθείς να υπενθυμίσεις στον εαυτό σου πως όλα είναι φυσιολογικά. Η εμπειρία στο απομακρυσμένο Επταπύργιο είναι μοναδική και όχι τυχαία. Αν και το κλίμα είναι βαρύ στον τόπο αυτό που είναι άρρηκτα συνδεμένος με κακουχίες, βασανιστήρια, θανάτους, η περιήγηση συναρπάζει. Το κάθε άψυχο αντικείμενο, σου λέει και από μία ιστορία, αγγίζεις τις αναμνήσεις, νιώθεις σχεδόν να βλέπεις τις φιγούρες των ανθρώπων: Ταλαιπωρημένοι, έγκλειστοι στις μυθικές φυλακές-φρούριο της Θεσσαλονίκης... Όσοι τις έζησαν μιλούν για φρίκη. Φρίκη την οποία υπέστησαν οι κρατούμενοι των φυλακών που από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι το 1989 λειτούργησαν υπό την επιμέλεια των Τούρκων, αρχικά, και στην συνέχεια των Ελλήνων, με σκοπό να συνετίζουν τους πότε δίκαια και πότε άδικα καταδικασμένους...